✦ તરાવીહ એ રમઝાનની રાતોમાં અદા કરાતી ખાસ નફલ નમાઝ છે, જે ઈશાની નમાઝ પછી પઢવામાં આવે છે. હદીસ શરીફ માં કયામુલ લૈલ શબ્દ સાથે આ નમાઝ નું ઉલ્લેખ છે. એટલે રાત્રિ નું નમાઝ માટે નું કયામ.
✦ તરાવીહ ફરજ નથી, પણ સુન્નતે મુઅક્કદા છે. એમાં ઘણાં મતભેદો છે. ઘણાં આલીમો એને માત્ર નફિલ નમાઝો પણ ગણાવે છે.
📜 હદીસ: “અલ્લાહ તઆલાએ રમઝાનના રોજાઓ ફરજ કર્યા છે, અને એની રાતોમાં (તરાવીહ) કયામુલ લૈલ (નમાઝ) ને સુન્નત બનાવી છે. જે આ ઈમાન અને સવાબની નિયતથી કરે, તેના બધા પેલા (સગીરા) ગુનાઓ માફ કરી દેવામાં આવશે.” 📖 (સહિહ બુખારી #37, સહિહ મુસ્લિમ #759) 📌 સમજૂતી: ✔ તરાવીહ ફરજ નથી, પણ સુન્નતે મુઅક્કદા છે. ✔ ઈમાન અને સવાબની આશા સાથે તરાવીહ પઢવાથી ભૂતકાળના (સગીરા) ગુનાઓ માફ થઈ જશે.
📌 તરાવીહ માટે પ્રેરણારૂપ નમૂનો 📜 હદીસ: “નબી ﷺ રાતે મસ્જિદમાં નમાઝ પઢતા, તો ઘણા લોકો જોડાયા. બીજા દિવસે વધારે ભીડ થઈ, અને ત્રીજા દિવસે તો મસ્જિદ ભરાઈ ગઈ. ચોથા દિવસે આપ બહાર નહોતા નીકળ્યા. સવારે ફરમાવ્યું: ‘હું તમને જોવા આવ્યો, પણ મને એ ડર હતો કે આ નમાઝ ફરજ ન બની જાય.’” 📖 (સહિહ બુખારી #924, સહિહ મુસ્લિમ #761) 📌 સમજૂતી: ✔ નબી ﷺ તરાવીહ પઢતા અને સહાબાઓ સાથે પણ પઢતા. ✔ તમે સતત જમાતમાં ન પઢી, જેથી એ ફરજ ન બની જાય.
📜 સહાબાઓના સમયની રિવાયત: “હઝરત ઉમર રઝિયલ્લાહુ અન્હુએ 20 રકઅત તરાવીહ નમાઝ ગોઠવી અને બધા લોકોને સાથે પઢાવડાવી.” 📖 (મુવત્તા ઈમામ માલિક #249, સુનન અલ-બૈહકી #1218) 📌 સમજૂતી: ✔ 20 રકઅત તરાવીહ સહાબાઓના સમયથી ચાલુ છે અને વધુ પ્રચલિત છે. ✔ જો કોઈ 8 રકઅત પઢે, તો પણ એ ગલત નથી.
દર વર્ષે તરાવીહ ની નમાઝ ની રકાત ને લઈ ને બહુ બધી બહસ જોવા મળે છે. અલગ અલગ હદીસ થી એના અલગ અલગ સબૂત મળે છે. જે કોઈ 8 રકાત પઢે તો એ પણ ખોટું નથી અને 20 રકાત પઢે એ પણ ખોટું નથી. હદીસ માં 20 થી વધારે નું પણ ઝીકર મળે છે તો એ પણ ખોટું નથી. કયામુલ લૈલ કરવું રમઝાન માસ માં એ એક સુન્નત/નફિલ ઇબાદત છે.
📌 તરાવીહ પઢવાની ફઝીલત 📜 હદીસ: “જે વ્યક્તિ ઈમાન અને સવાબની આશા સાથે રમઝાનની રાતોમાં નમાઝ (તરાવીહ) પઢશે, તેના બધા પેલા (સગીરા) ગુનાઓ માફ થઈ જશે.” 📖 (સહિહ બુખારી #37, સહિહ મુસ્લિમ #759)
📜 બીજી હદીસ: “અલ્લાહ તઆલાનું વચન છે કે જે વ્યક્તિ રમઝાનમાં નમાઝ માટે ઊભો રહેશે, તે જન્નતનો હકદાર બની જશે.” 📖 (મુસનદ અહમદ #8627, તિરમિઝી #682) 📌 સમજૂતી: ✔ તરાવીહ પઢવાથી માત્ર ગુનાઓ માફ થાય છે, પણ જન્નતની સુખખબર પણ મળે છે.
📌 તરાવીહ અને તહજ્જુદ એક સાથે છે? 📜 હદીસ: “જે વ્યક્તિ ઈશાની નમાઝ જમાત સાથે પઢે, તેને અડધી રાત સુધી નમાઝનો સવાબ મળશે. અને જો ફજરની નમાઝ પણ જમાત સાથે પઢે, તો આખી રાત ઈબાદત કર્યાનું સવાબ મળે.” 📖 (સહિહ તિરમિઝી #221, સુનન નસાઈ #1605)
📜 બીજી હદીસ: “તમે તરાવીહ અને તહજ્જુદ અલગ પઢી શકો છો, પણ જો તમારે એક સાથે કરવું હોય, તો તરાવીહમાં જ લાંબી કયામ કરો.” 📖 (સહિહ મુસ્લિમ #738) 📌 સમજૂતી: ✔ તરાવીહ અને તહજ્જુદ અલગ છે, પણ લાંબી તરાવીહ પઢવાથી તહજ્જુદનો સવાબ પણ મળી શકે.
📌 તરાવીહ મસ્જિદમાં કે ઘરમાં પઢવી? 📜 હદીસ: “નબી ﷺ ક્યારેક ઘરમાં, ક્યારેક મસ્જિદમાં પઢતા હતા. પણ ઓછી ભીડ હોય, એ સમયે મસ્જિદમાં જમાત સાથે પઢવાનું જ વધારે અફઝલ છે.” 📖 (સહિહ બુખારી #731, સહિહ મુસ્લિમ #1036)
📜 બીજી હદીસ: “તમારા ઘરોમાં પણ ઈબાદત કરો, કેમ કે ઘરોને પણ નૂર અને બરકત મળે.” 📖 (સહિહ બુખારી #6114) 📌 સમજૂતી: ✔ મસ્જિદમાં તરાવીહ પઢવી ઉત્તમ છે, પણ જો કોઈ ઘરમાં શાંતિથી લાંબી નમાઝ પઢે, તો એ પણ મંજૂર છે.
📌 તરાવીહ નમાઝમાં કુરઆનની સંપૂર્ણ ખતમ કરવી જોઈએ? 📜 હદીસ: “નબી ﷺ અને સહાબાઓ રમઝાનમાં કુરઆનની તિલાવત વધારે કરતા અને પેહલા દસ દિવસોમાં સાહજિક, પછી મધ્યમાં વધારે અને છેલ્લાં દસ રાતોમાં આખી તાકાત લગાવી દેતા.” 📖 (સહિહ બુખારી #2024, મુસ્નદ અહમદ #23858)
📜 બીજી હદીસ: “કુરઆન લાંબું પઢો, પણ એના અર્થ અને વિચાર પર પણ ધ્યાન આપો.” 📖 (સુનન દારમી #3455) 📌 સમજૂતી: ✔ સહાબાઓના સમયમાં 27મી રાત્રે કુરઆન પૂર્ણ થતું. ✔ ઉતાવળથી પઢવા કરતા આરામથી સમજીને પઢવું વધુ સારું છે.
📌 સારાંશ 1️⃣ તરાવીહ સુન્નતે મુઅક્કદા છે – ઈમાન અને સવાબની આશા સાથે પઢવાથી ગુનાહ માફ થાય. 2️⃣ 20 રકઅત પ્રચલિત છે, પણ 8 માં પણ કોઇ હરજ નથી. 3️⃣ મસ્જિદમાં પઢવું વધુ ફઝીલતવાળું છે, પણ ઘરમાં પણ પઢી શકાય. 4️⃣ તરાવીહ અને તહજ્જુદ અલગ છે, પણ લાંબી તરાવીહ તહજ્જુદનું સવાબ આપી શકે. 5️⃣ કુરઆનની સંપૂર્ણ ખતમ સારી છે, પણ મહત્વ આરામથી પઢવામાં છે.
📿 આ રમઝાન, તરાવીહ માં સુકુન અને ઘ્યાન સાથે ખૂબ ઈબાદત કરીએ! આમીન 🤲✨
